ความหมายและที่มาของสำนวน “กินตามน้ำ”
สำนวน “กินตามน้ำ” เป็นสำนวนไทยที่ใช้ในบริบทของการรับผลประโยชน์หรือทรัพย์สินโดยที่ตนเองไม่ได้เรียกร้องหรือแสวงหา แต่ได้รับมาเนื่องจากสถานการณ์หรือโอกาสที่เอื้ออำนวย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในบริบทของการรับสินบนหรือผลประโยชน์ที่ไม่ถูกต้องจากตำแหน่งหน้าที่
ความหมายตามพจนานุกรมและแหล่งข้อมูลต่างๆ:
- พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔: ให้ความหมายว่า “รับของสมนาคุณที่เขาเอามาให้โดยไม่ได้เรียกร้อง (มักใช้แก่เจ้าพนักงานผู้มีอำนาจ)”
- วิกิพจนานุกรม: อธิบายในทำนองเดียวกันว่า “รับของสมนาคุณที่เขาเอามาให้โดยไม่ได้เรียกร้อง (มักใช้แก่เจ้าพนักงานผู้มีอำนาจ)”
- แหล่งข้อมูลอื่นๆ: เน้นย้ำถึงการรับผลประโยชน์โดยมิได้เรียกร้อง และมักเกี่ยวข้องกับเจ้าหน้าที่รัฐหรือผู้มีอำนาจที่ได้รับผลประโยชน์จากผู้อื่นโดยมิชอบ
ที่มาของสำนวน:
ที่มาของสำนวน “กินตามน้ำ” มาจากภาพของการที่สิ่งของต่าง ๆ ไหลมาตามกระแสน้ำ ผู้ที่อยู่ริมน้ำก็สามารถเก็บสิ่งของเหล่านั้นได้โดยไม่ต้องออกแรงว่ายน้ำไปหา เปรียบเสมือนกับการได้รับผลประโยชน์โดยไม่ต้องแสวงหาหรือเรียกร้อง
ลักษณะการใช้สำนวน:
- มักใช้ในบริบทเชิงลบ เกี่ยวกับการรับสินบน การทุจริต หรือการรับผลประโยชน์โดยมิชอบ
- มักใช้กับเจ้าพนักงาน ข้าราชการ หรือผู้มีอำนาจที่ได้รับผลประโยชน์จากผู้อื่น
- อาจใช้ในบริบททั่วไปที่ไม่เกี่ยวข้องกับการทุจริต แต่ยังคงมีความหมายของการได้รับสิ่งของหรือผลประโยชน์โดยไม่ต้องออกแรง
ตัวอย่างการใช้สำนวน:
- “เจ้าหน้าที่คนนั้นถูกกล่าวหาว่ากินตามน้ำจากโครงการก่อสร้าง”
- “การที่เขาได้รับตำแหน่งนั้นมาได้ง่าย ๆ ก็เพราะมีคนคอยช่วยเหลือ เปรียบเสมือนกินตามน้ำ”
ความแตกต่างจากสำนวนอื่น:
- กินบนเรือนขี้บนหลังคา: หมายถึง การเนรคุณ ผู้ที่ได้รับความช่วยเหลือแล้วกลับทำร้ายผู้มีพระคุณ
- กินน้ำใต้ศอก: หมายถึง การอยู่ในฐานะที่ต้องยอมเป็นรองผู้อื่น
- น้ำขึ้นให้รีบตัก: หมายถึง การฉวยโอกาสเมื่อมีโอกาสดี
สรุป:
สำนวน “กินตามน้ำ” สื่อถึงการรับผลประโยชน์หรือทรัพย์สินโดยที่ตนเองไม่ได้เรียกร้องหรือแสวงหา มักใช้ในบริบทเชิงลบเกี่ยวกับการทุจริตและการรับสินบน โดยเปรียบเทียบกับการเก็บสิ่งของที่ไหลมาตามกระแสน้ำโดยไม่ต้องออกแรง
